چای کوهی یا چای چوپان که نام علمی ان Stachys lavandulifolia از خانواده Lamiaceae است.
تركيبات فعال اين گياه كه داراي فعاليت بيولوژيكي هستند شامل فنيل اتانوئيد، تريپنوئيد و فلاونوئيد مي باشد ( 3). از جمله تركيبات ديگر گياه ميرسن ( 20 %)، آلفا- پي نن ( 18 %)، گاما- مورولن ( %13/2 ) و اگنول ( 7%) مي باشد.
این چای گیاه معطری است که با خاصیت آرام بخشی مطبوع و نشاط آور ، تقویت کننده ی قوی برای اعصاب و روان و داروئی موثر در درمان افسردگی از طریق مهار آنزیمی به شمار می رود. از خواص دارويي اين گياه، مدربودن آن براي شستشوي مجراي ادراري (كليه و مثانه) است و مصرف زیاد آن نیز باعث سقط جنين در زنان باردار مي شود.اين گياه در ارتفاعات كم و متوسط رويش دارد و فصل رويش آن اواسط ارديبهشت تا اواخر خرداد است. از نظر طب قدیم ایران این گیاه گرم و خشک است .
گل گیاه چای کوهی به صورت سنبله ای از گل های ریز صورتی مایل به سرخ است که در میان کاسبرگ هایی با رنگ سبز روشن قرار دار د . ماده قرمز رنگ موجود در برگهای چای کوهی که گاها با فشار دادن برگها از آن استخراج می شود برای التیام زخم ها و درمان سوختگیها به کار میرود.
از سوی دیگر چای کوهی، دارای خاصیت ضد درد ویژه ی دردهای مفصلی، سردرد، سرگیجه، دردهای عصبی و رماتیسمی می باشد که ویژگی انرژی زایی و نشاط انگیزی را نیز برای افراد افسرده و کم حوصله به همراه خود به ارمغان می آورد.این گیاه در درمان بیماری های معده و روده با منشاء روانی و بیماری های اسهال توام با تحریکات عصبی، نقش موثر و آرام بخشی دارد و همچنین در تنظیم اعمال گوارشی و تقویت کبد به ویژه کمک به هضم غذا کاربرد دارد.
برخی از خواص چای کوهی عبارتند از:
1. ضد کرم معده و روده است.
2. ادرار آور وقاعده آور است.
3. گرفتگی صدا را باز میکند و خلط آور است.
4. برای درمان کزاز بهکار میرود.
5. اگر برگ آن را بصورت پودر درآورده و روی زخمهای عمیق بپاشید آنها را درمان میکند.
6. درمان کننده اسهال و اسهال خونی است.
7. برای درد دنبالچه بهترین دارو است.
8. اگر مشکوک به خونریزی مغزی هستید یا احتمال خونریزی مغزی وجود دارد حتما از این دارو استفاده کنید.
9. درمان کننده بیماری مننژیت است.
10. برای درمان فلج به کار میرود.
11. سیاه سرفه را از بین میبرد.
12. درد پشت و گردن و خشکی گردن را درمان میکند.
13. برای کم خونی مفید است.
14. چای کوهی اشتها را باز میکند بنابراین میتوان آنرا به بچهها و افراد مسن که اشتها ندارند توصیه کرد.
15. برای رفع افسردگی مفید است.
16. درمان کننده بیخوابی است.
17. در درمان سرماخوردگی معجزه میکند.
18. برای درمان تب و اثر نیش سمی حشرات به کار میرود.
روش مصرف:
یک قاشق مربا خوری پر از چای کوهی را در یک لیوان آب جوش ریخته و با قاشق خوب به هم بزنید. آن گاه روی آن را با یک نعلبکی بپوشانید و بگذارید مدت 20 دقیقه بماند تا دم بکشد. سپس آن را صاف کرده و با کمی عسل میل کنید.ک به هضم غذا کاربرد دارد.